El tiempo dieciochero

Ka nui ngā hanga rere kē o Chile i Aotearoa, na, ko tētahi ko te patriotismo, kei konei he nui rawa. I ngā wiki kua pahure ake nei, i te whakatatanga atu ki te rā whenua, ki te 18 o Hepetema, ka kitekite haere i ngā hanga chileno e putaputa ake ana.

Tērā ka kite i ngā tāngata e mau ana i ngā pūeru huaso (kaupoai) rānei, i ngā pūeru china (pūeru tradicional o ngā wāhine) rānei, e haere atu ana ki ngā whakaharatau cueca. Tērā ka kite i ngā haki e kapakapa ana i runga i ngā waka, i ngā whare, i ngā toa. Hurihuri noa ka kite i te mā me te whero me te kahurangi, koina ngā tae o te haki.

Me te kai hoki! Ka nui atu te kai empanada (pāi mīti, pāi kaimoana) me te inu chicha, he inu kerepe, he paku nei te waipiro. Na, he momo wairangi nō rātou, emgari he pai rawa te kitenga atu! Na, kei ngā wāhi katoa – cueca, cueca, cueca!

Ka pērā hoki te kura. E rima wiki mātou ko ngā kaiako e ako ana i te cueca. Ko ngā ākonga hoki i te ako i ngā momo kanikani o Chile, arā, ko ērā o Rapanui (kāore rātou e āwangawanga mehemea e tika ana), o Chiloe (he moutere kei te tonga), o ngā huasos (arā, ko te cueca), o te raki (he pērā me ngā Peruano).

Ko te wiki whakamutunga, e toru noa ngā rā, he wā whakariterite, he wā whakaotioti. Ko te mahi tuatahi ko te rā hākari e hari ai ngā rōpū i ngā momo kai nō tērā takiwā, nō tērā takiwā ki te kura, ā, ka taetae atu ngā kaiako me ngā ākonga katoa ngutungutu atu ai. I reira hoki ngā kai a te Mapuche no te ngahere – he maiharu (digüeñes) me he kākano no te pehuén (araucaria – ko te rākau whakapōrearea makimaki!).

Ko te rā whakamutunga te rā tino pai. I te ata i whakaatu ia ranga, ia ranga o te kura tuarua i ā rātou kanikani. Ko tā Cuarto Medio B te mea pai rawa, he mea nortino, no te raki. Ko ngā mea māngere o te ranga ētahi o ngā tino kaikanikani! Na, i te ahiahi ko ā te kura tuatahi me ngā kaiako. I uru a Aroha, engari ahau – kāhore, he hē nō ngā waewae!

I taua pō he hui whakangahau mā ngā kaiako – me te whakataetae ... cueca! I toa a Aroha rāua ko Enrique, he kaiako Pākeha rawa te āhua, engari he kaha rawa ki te kanikani (ahakoa he tāroa). Ka haere i reira i te taha o te tumuaki me tana tāne ki te whare o Enrique pāti ai. Kātahi te pāti pai!

He koanga ngākau te kite i te hunga pakeke e whakaatu ana i ā rātou taera cueca, me te koa hoki o ō rātou ngākau. Ka huri hoki ki te salsa me te cumbia – kātahi au ka toa! I te kai tonu i waenganui pō, ā, ka tū ki te waiata i te hīmene o te motu. Hoki rawa ki te kāinga i te 2:30 i te ata! E whā hāora i muri mai kua rite kia haere ki Argentina!

Aquí todo va de mal en peor

Āe, he rerenga kōrero anō no taku tino pakiwaitara. Ehara i te kōrero tika mo te rā nei, engari inanahi...

Tae noa ki te ata inanahi kua ua mō ngā rangi e whitu, ā, kua maha ngā tiriti e raruraru ana. Ka mutu te parakuihi ka whakarite kia haere i te taha o Quemel rāua ko Benjamín i runga i te waka. Te waimarie hoki! Tae rawa atu mātou ki te mutunga o te Calle Inglaterra, kua waipuke pai. E rua poraka pea mātou e taraiwa ana i te awa hōu e huna ana i te tiriti. I te heke makerewhatu te ua.

Ka tae ki te kura kua kī rawa te awa i tāhaki. I te hāpunapuna hoki te wai i ngā pātū o te kura. Me te kaha tonu o te ua.

Kua riro i a au te whakahaere i te karaehe Primero B (Tau 10). E ai ki ngā kōrero he ranga tino kino, engari he pai noa, ahakoa te mākū o te nuinga o ngā ākonga. Kua mākū hoki te papa, ā, ka māniania te haere. Ka tata hinga au – te waimarie, kei kataina rawatia e ngā tamariki! Kāore hoki i pai te tuhituhi i runga i te papatuhituhi, kua mākū rawa hoki tērā! Koina ngā tohu...

I waenganui i te karāehe tuarua i tae mai te karere me hoki ngā ākonga me ngā kaiako ki te kāinga. Ka puta ki waho kua rere kē rawa te wāhi rā! Kua waipuke pai te marae o te kura, ā, kua tae kē te nuinga o ngā mātua tiki mai ai i ā rātou tamariki.

Continuamos...

Bueno, kua pai noa te rangi i konei ināianei, engari me haere tonu ngā kōrero mo te waipuke.

Otirā, i waho o te kura, i te rere noa ngā wai o te awa ki runga i te arawhiti, i ngā tiriti hoki. I te paratī ake te wai i mua i te arawhiti, kua taitāhia ngā tini pātara kirirapa! Ka tae mai a Quemel ka hoki ki te kāinga.

Ka mutu te almuerzo ka hoki atu ki te kura tangotango whakaahua ai. Te kino hoki o te āhua! E rua ngā whare raupākoro i waipuke ai te ūnga waka o te rua, ā, he pāpu e whakaputa ana i te wai. I waenganui i te kura he awa e rere atu ana, ā, ko te ‘Río Creare’! Te waimarie kāore te wai i rere atu ki roto i ngā whare, e 2 henimta anahe te rerenga kētanga!

Ka puta anō ki waho kāore he whakawhitinga maroke i te tiriti, ahakoa huri ki hea! Kua whakarite tētahi rārangi kōhatu e whiti ai te tangata ki rāwāhi, engari te mōrearea e taka ai ki roto i te wai! Otirā ka hoki waewae mākū ki te kāinga.

Na, te rangi i whai atu, kāore he kura...

Comenzó a llover como nunca

Koina tētahi o ngā rerenga kōrero no taku tino pakiwaitara, no Es que somos muy pobres na Juan Rulfo. I a au kē tana pukapuka, a Pedro Páramo, engari kāore a El llano en llamas, tana kohinga pakiwaitara. Heoti, i haere atu au ki te hoko, ānō ko te tūtaki i tētahi tino hoa i muri i te wā roa!

Na, he tika rawa taua rerenga kōrero nei mō ngā rangi kua pahure ake nei. Kotahi wiki e ua ana, kāore rawa i mao! Ka pōhēhē māua ko Aroha he moana wai kei tua atu i ngā kapua, kāore tōna mutunga!

Hāpunapuna ai te wai i ngā rīpeka rori, ā, i ētahi wā ka waipuke te rīpekatanga katoa! Whāngaia ai aua kōpuapua rā ki ngā awa hōu e rere ana i te taha o te rori. Me tūpato rawa te tangata, ina tere mai ngā pahi, ngā micro, ka paratī ake he ngaru nui. Kāore e rongo i ngā micro i te haruru o te ua. Ahakoa rā, me peke ki te taha me te whakaheke i te hamarara hei ārai i te tsunami e tere mai ana!

Ka āta haere māua ko Aroha, tūmeke ake ai ina rongo i te motokā e whakatata mai ana, kei hoki kueo noa ki te kāinga. Kāore he raruraru ki ngā temuquenses, he mea automática mā rātou. Haere ai rātou me te hamarara, whakahekeheke ai ki te taha ina tata mai tētahi micro rānei, tētahi motukā rānei, kāore rawa e titiro ki te taha!

Otiia, i te Rāhoroi i tae mai te hoa o Viviana, a Teresita, ki te kāinga. I te whakahoki i tana tama ki Valdivia, na, ka pātai mai ina hiahia māua kia haere i tana taha ki reira, ki te kāinga o César. Nāwai rā i runga mātou ko Aroha, ko Viviana, ko Teresita, ko tāna tama, ko Karím, ko tana whaiāipo, ko Karén i te motukā e tere atu ana ki Valdivia i te ua patapataiāwhā. Na, i tere pai mātou i te mea 120 km/h te tere o ngā huarahi matua i konei. I muri rawa au e noho ana i waenganui i ngā pēke, como bodeguero, e whakaruaki ana.

Ka tae ki Valdivia, ka tau ki te hōtera, El Encanto del Río, i te taha o te awa. Kātahi te awa whānui. E toru ngā awa o Valdivia, ko te Calle Calle, ko te Cau Cau, ko te Valdivia. Na, ko te ua tonu e heke ana. He rawe te moe i te hōtera – tō māua ake wharepaku – me te wai wera me te rūma mahana!

I te ata ka hāereere i te tāone. I a māua i te taha o te awa ka maea ake te māhunga kaitā i te wai, he lobo de mar, he kekeno nui rawa atu. Ka ohorere pai a Aroha i reira! Ka tae atu ki te mākete, ko ngā tini momo kaimoana, ka waiwai te waha. Me ngā kekeno me ngā pelicanos e whawhai ana mō ngā para kai!

Na te mākū o te tāone i hoki ai ki te hōtera tatari ai i a Quemel mā. Ka tae mai ka haere mātou ki El Restaurante Flotante, i runga i te pāte i te awa. Ehara te kai i te tino pai, engari i tae tētahi koroua ki te kite i tōna hoa, ā, ka huri ki te waiata i ngā tango o Buenos Aires. Auē, te pai hoki!

Na, ka hoki mai ki Temuco, ko au te kaitaraiwa. E heke tonu ana te ua!