domingo, 24 de agosto de 2008

La comida chilena



Kei te mihi ki te whānau Sade e whakarite ana i ngā momo kai katoa kia waia ai māua ki ngā kai o konei.

I te wiki, kai ai mātou ko Quemel, ko Viviana, ko Benjamín i te 7:15. Te waimarie o Aroha, kāore ia e mahi i te ata! Ko ā mātou kai ko te parāoa allulla. He mea porohita, ānō ko ngā kōnui me ngā kōroa e āhua ana i te porohita. E rua henimita pea te mātotoru. Ko ngā allullas integrales, arā, ko ngā mea kanokano ngā mea e pai ana ki a au.

Kainga ai te mea tuatahi me te tīhi me te mīti korokoro. Koina te kaha o te hanga Tiamana i konei. Ko te mea tuarua me te pata me te miere. Koina te kai i ia ata, i ia ata. I hoko granola i te wiki tuatahi engari kāore i rata atu. Ko te inu ko te tī rānei, ko te kawhe rānei. Kua whakaaturia te kawhe o Aotearoa ki a Quemel, ā, e rata mai ana. I te nuinga o te wā, kai ai rātou i te kawhe pūehuehu, Nescafé!

Ko te tina te kai nui, ā, karangahia ai te almuerzo i Chile nei. E whā ngā wāhanga, he hupa, he kōrau, he pereti matua, he purini. Kāore anō kia kai i te kai e kawa ana au! Kainga ai te tina i te 2:00 i te ahiahi.

Ko te kai tuatoru, ko te cena, kainga ai i te 8:30 i te ahiahi. Ka rite ki te parakuihi i te kāinga nei.

Inanahi i kai mātou i te asado, arā, te kai rorerore. Engari te reka! Kua haere atu māua ko Aroha ki te hupamākete hoko ai i ngā māwhitiwhiti moana. I reira kite ai au i ngā piritoka kaitā rawa, karangahia e rātou ko ngā picorocos, engari te reka! He rite ki te pāpaka. Ka mukua, ka kōhuatia, ā, ka karohia i te anga. Ka mutu, ka inumia te wai. Kātahi te pai! Engari ko tā Viviana, he paku rawa ngā mea i hokona!

I ohorere noa au i te nui o te kai i tunua. He reka katoa – ahakoa kaimoana, ahakoa mīti, ahakoa notinoti, ahakoa aha! Kāore au i kai i te cena, ahakoa he dulces árabes (keke arapi) i runga i te tēpu.

Ko te tūmanako kāore e hoki mōmona rawa ( i tuhi ‘rawa’ au!) ki te kāinga...

Kei wareware hoki i a au, i haere māua ko Aroha ki te mātakitaki i te ballet nacional de Chile i te pō o te Rārima. He tino pai ā rātou mahi, me tō rātou kaha hoki! I mua i tērā, i te tari o te tākuta. I te raruraru a Aroha. Engari te whakawhitiwhiti reo kia mārama ai mātou ko te rata, auē! Kua whakarite māua kia kaua e māuiui anō!

lunes, 18 de agosto de 2008

¡El Pacífico!




Inanahi i haere atu mātou ki Puerto Saavedra, he tāone iti kei tātahi, kei te taha o Te Moana-nui-a-Kiwa. Ka wehe i Temuco, ka haere whaka te uru mā ngā tāone iti o Labranza, o Nueva Imperial, o Carahue, ā, ka tae ki reira. Ko te whenua, he rite rawa ki te takiwa o Pūtāruru i te takurua, arā, he mākūkū rawa te whenua. Ka nui ngā paina, ngā purukamu, ngā wātara – me te kōhi!

I mua i te taenga atu ki Carahue kite atu ai mātou i ngā tama e tūtū ana i te taha o te rori rūrū ai i te pākete me te pōhiri kia peka atu. Ka tū te waka, ā, ka heke ki te hoko kōura. He rere kē i ō te kāinga, ka noho ō Chile i te paru i te taha o te roto.

Ko Carahue anahe te tāone whakaihiihi tangata. I tētahi o ngā tiriti he rārangi roa rawa o ngā tereina tawhito, ngā mea kai ngārahu. Ānō he kapa kararehe kaitā nō tua whakarere. I te taha hoki o te marae o Carahue he whare pakitara kiri rino. Ka nui ā māua whakaahua ko Quemel mō taua whare! He rere kē rawa te hanga. Nō Enrique Thiers Díaz, tētahi o ngā mea o Carahue i mua rānō.

Ko Carahue te wāhi tuarua o Chile i whakaritea hei rohe hāhi, i te tau 1564, engari i te tau 1600 i mahue te tāone i te Pākeha i te tīmatanga o te pakanga o Arauco, o te pakanga i whakaputa ai ngā Mapuche i ngā Pākeha o tēnei takiwā mo te wā roa (titiro ki ).

Na, ka tae ki Puerto Saavedra, ānō kua tae ki te mutunga o te rori, engari i haere tonu ki te whanga whaka te tonga, ko Boca Budi. I reira tētahi wharekai kaimoana. Ko ā mātou kai ko ngā pipi, ko ngā empanadas de mariscos (pāi kaimoana), ko te ika parai, ko te raihi, ā, ka kīnakitia ki te pisco sour me te waina mā. Engari ko te kīnaki pai rawa atu ko te tirohanga atu ki te moana, ki tō tātou moana!

Ka mutu te kai ka heke ki te one mātakitaki ai i ngā kaihī, ripi kōhatu ai hoki. I te whakaaro mō ngā tamariki, mō ngā whanaunga, mō ngā hoa kei rāwāhi o te moana. Ka hoki anō ki Puerto Saavedra hoko ai i te ika hōu, ā, ka hoki whaka te kāinga. I te ngenge o Quemel rāua ko Viviana, nāku te waka i taraiwa. Kāore i roa kua moe rāua. Ahakoa tōna tino hiamoe i te āta mātakitaki mai a Aroha kei hē te haere.

Ka tae ki te kāinga (i muri i te taraiwa hē i te tiriti anga tahi), ka kuhuna ngā kōura ki roto i te pākete, ka tāpiritia atu te wai kia puta ai te paru.

Kātahi te rangi pai!

jueves, 14 de agosto de 2008

¡Binguito!


E kī! E kī! Ka titiro ki tō māua taunga ipurangi nei, na, ka kite i te karere a Tau 4 me Whaea Ngāwaiata, ka nui te koa!

Nō reira, e te Tau 4 – tēnā koutou, tēnā koutou!

Inapō i haere mātou ko Viviana, ko Paula ki te wharekai Mehikana Jalisco. He pō wharewhare hei mahi moni mo te ranga o Benjamín, te tama 14 tau a Viviana. Karangahia ai e rātou ko te bingo, ā, ko te rārangi ko te ‘binguito’.

I reira tētahi kaiwaiata wahine, te pai o tōna reo! Kāore rawa tētahi o mātou i toa, ehara te kai i te tino mehikana, engari he pai ngā margarita, ā, he rawe te pō. Kua waia rawa au ki te te reo o konei me tōna tangi me tōna rere, ina rongo i te reo Ingarihi i te pouaka whakaata ka ohorere. Heoti, hoki rawa ki te kāinga i te tūruawēpō!

Na, ka oho moata i te ata, ka haere tahi māua ki te kura. Kua haere atu a Aroha ki te mātakitaki i tētahi o ngā kaiako Ingarihi engari i hoki taua wahine ki te kāinga me te tuarā mamae. Na, ka waiho ko Aroha anahe whakaako ai i te Octavo Grado A (Tau 9) mo ngā karāehe e rima – koina te roa o te ako Ingarihi i ngā Rāwhā! Ka rua ngā karāehe ka haere mai a Aroha ki te tiki mai i a au, kua hoha i te hoihoi, kua hoha hoki ngā tamariki i te uaua o te mahi, na, ka haere atu ki te āwhina.

He ranga pai, engari e rima ngā karāehe mo te kaupapa kotahi! Otirā ka tau rātou ki te mahi, ahakoa he uaua tonu ki a rātou te mahi wahangū. Ka hoki ngenge whaka te kāinga, engari i peka atu ki El Portal kai ai i te kawhe kia piki ai anō te wairua. Ka mutu, ka hoki ki te almuerzo – he kuku, he ika, he sauvignon blanc. Na, kua hoki a Aroha ki te kura tiaki ai i te Tau 6, e rua karāehe anō o te Ingarihi, ko te tūmanako ka hoki ora mai ki te kāinga...

Ā, kātahi ka hoki ora mai a Aroha me te koa i te nuinga o ngā mahi a ngā tamariki o tana karāehe!

miércoles, 13 de agosto de 2008

Cueca, Coro, Ecuaciones


Inapō i haere atu au ki te tūtaki i a Aroha i te kura, ā, ka haere tahi ki te ako i te cueca. Koina te tino kanikani a ngā Chileno. I ia Rārua, i ia Rārua tū ai te karaehe cueca kia rite ai rātou mo te 18 o Hepetema, koina tō rātou tino rā, te rā i riro ai i a rātou te mana motuhake.

Ehara rawa te kanikani rā i te ngāwari. Ka nuku kia pērā me Igor, me te hoa o Frankenstein. Ka nuku te waewae katau ki katau, ā, ka whai atu te waewae mauī, engari kāore e hikina i te papa. Na, ka hurihuri haere te tāne me te wahine, me te rūrū i te aikiha. Kāore rawa ōku waewae i te whai i ngā tono a te hinegaro! Na, ka hoki ngenge, ka hoki mamae ki te kāinga.

Me te rawe o te ata nei i te kura! Ko te karāehe tuatahi ko te reo Ingarihi me Cuarto Medio B. Koina te ranga o Sebastián, ahakoa he tama tino pai, ko ia te waha nui o te kura. Kīhai rātou ko ōna hoa i tau ki te mahi. He kairīwhi hōu te kaiako, na, ka waiho rā i a rātou kia kōrerorero. E rima meneti kua pau taku aroha, ā, ka huri ki te whakarite mahi mā tērā, mā tērā. Nāwai rā kua tau rātou katoa ki te mahi. Ngā pūkenga o Te Koutu! Engari tonu, he mea hei ako i konei – kāore anō au kia kite i te kaiako e riri ana, ka hoha, engari kāore e hāmama. He hunga manawanui rātou.

I muri i tērā i karangahia ahau e te kaiako waiata kia āwhina i a ia. I te whakaako ia i te waiata Wīwī ki te rōpū waiata o te kura tuatahi engari i te whai i te whakahua Pāniora mō ngā kupu, he kūware no te kaiako ki te reo Wīwī. Kātahi te pai o te rōpū rā, no te Tau 4 ki te Tau 5, tokoono ngā tama, kotahi te kōtiro, te rawe o ngā reo! Me tō te kaiako hoki!

Ko te karāehe whakamutunga ko te Octavo Grado A, he rite ki te Tau 9. Ko tā rātou, he whakamātautau poto mō ngā whāritenga. Ka mutu, ka māka au i ngā pepa. Tokowaru i whiwhi ki te 0 rānei, ki te 1 rānei i te 7. Ka huri te kaiako, a Raúl, ki te kōrero i te aro ki te ako. Ka kite au kua wātea te rūma ki tāhaki, ā, ka īnoi atu ki a Raúl kia tukuna mātou ko taua tokowaru rā kia haere ki reira akoako ai i ngā mahi, na, ka whakaae mai.

Kātahi te mahi rawe ki a au! Ahakoa te paku o taku reo Paniora, ka mārama pai mai rātou katoa. Whai ai au i ngā kōrero a Raúl, arā, ko te tohu rite (=) e rite ana ki te rohe, la frontera, i waenganui i ngā whenua e rua. Ina whakawhiti tētahi mea ki tērā atu taha, ka huri hei tauhōu, arā, ka huri te tau tōrunga hei tau tōraro, waihoki ngā mea tōraro hei mea tōrunga. Ka tuhia pēneitia e rātou:

3x + 14 = -5 + 7x
3x – 7x = -5 – 14
-2x = -19 /:-2
x = 19/2

Tohu ai te /:-2 i te ‘wehea te whāritenga ki te rua tōraro’. Heoi anō he pai ā mātou mahi ko te rōpū iti rā. Hei te mutunga kua mau ngā tikanga i te nuinga o rātou. I whakaatu hoki i te rārangi tau oti o Te Koutu ki a rātou, na, ka tino mārama ētahi i reira. Ka mutu, ka mihi mai, ka rūrū i te ringa, ka kihi mai. E hoa mā, he ouou noa iho ngā mea pai ake i te whakaako tamariki!

lunes, 11 de agosto de 2008

9 Akuhata 2008

I tēnei rā i haere mātou ko Viviana, ko Paula ki te taunga rererangi. Kei te taha o te papa rere te karapu rererangi. Kua whakaritea te whare karapu hei wāhi hui mō ngā tāngata o AFS. E 60 pea ngā tāngata i tae atu, mātua mai, tamariki mai. He hui e tūtakitaki ai i ngā tāngata kātahi anō ka tae mai (he pēnei i a māua ko Aroha), i ērā hoki e rere atu ana, i te hunga hoki kua roa te noho i Chile nei.

Ko te kai, ko te asado, arā, te kai rorerore. He rawe te mīti o konei, me ngā notinoti, los longanizas, koina ngā notinoti pai rawa i kai ai au! Kainga ai i roto i te parāoa hōu, ka karangahia ko ngā choripán, e whā i pau i a au!

Ka mutu te kai, tūtū ai te hunga haere ki te kōrero, ki te whakangahau. Kei mua noa atu ngā Māori mo te whakangahau! I te korero hoki ki tētahi kōtiro i tae mai i te rererangi i tae mai ai te famoso Īhaia. I haurangi pai taua Māori rā me ōna hoa tokorua no Ahitereiria i runga i te rererangi. I te omaoma haere. I tangi hoki te tama no Ahitereiria, he nui no te haurangi te take!

Hei taua pō i haere mātou ko Viviana, ko Quemel ki te kai, engari i wehe i te kāinga i te 11:30 pm! Ohorere pai māua ko Aroha kia kai tina i te 1:00 am! Engari te pai hoki – he parilla (mīti kau, poaka, heihei tunutunu), he mango sour, he waina whero. Engari te pai o te waina. Kāore ō māua hoa i te whakapono mai ki te wā e kati ai ngā kīhini wharekai i Aotearoa.

Me tūpato rawa māua kei mōmona rawa!