¡Ladrones! Tāhae!

Engari ngā hanga rere kē e pā ai ki te tangata i te rangi kotahi!

I muri i te parakuihi i el Café Valerio (kua mōhio pai mai ngā meseros), ka haere mātou katoa ma runga tēkihi ki te wharetaonga waihanga, el Museo Nacional de Bellas Artes. Kei reira ngā mahi a ngā tohunga katoa o te ao waihanga – ko ā Dégas, ko ā Monet, ko ā Klee, ko ā Goya, ko ā Mea, ko ā Mea. Koina te hanga rangatira o te rā!

Ka hoki māua ko Aroha ma raro i te mea me peka atu ki te teihana Retiro hoko ai i ngā tīkiti ki Rosario. Kua hoki kē tōku māmā ma runga tēkihi, ā, kua hīkoi karatete atu a Valerie – i te aha, mā wai e hua? Ka tae atu ki te teihana, ka kite i ngā tohu e mea ana kua hokona katoatia ngā nohoanga tereina ki Rosario, nō reira ka haere tonu ki te teihana pahi i tērā atu taha o te mercado San Martín.

Na, ka taha atu i te mākete. I te mau taku kēhi kāmera me taku pōtae, a Chepe, i taku ringa mauī. Kātahi anō ka rongo i tētahi e kāhakihaki ana i te kāmera, kua uru atu te ringa o te tāhae i raro o te paki o te kēhi. Ka huri atu au ki te mamau i taua tangata rā, ā, ka rutua ki te papa, ko ia i raro.

Kua tīhaea atu te paki, ā, ka rere atu te kāmera ki te papa. I te ngana au ki te pupuri ki te tāhae me te toro atu ki te kāmera. Kātahi anō ka rere mai tana hoa, ka tangohia ake te kāmera, ka oma atu ai rāua ko tētahi atu hoa ki muri i ngā whare. Ahakoa taku hiahia kia mau ki te tāhae tuatahi kua whakawarea e ērā atu, ā, ka okeoke atu ia, na, ka oma atu. I te karanga atu a Aroha, “Koretake!” ki a rātou, ā, ka ngaro.

Ka tū ake ahau, ka tahitahi i ngā pūeru, ka tiki i te ringa o Aroha whakamākoha atu ai, ā, ka tahuri ki te teihana pahi. Ka whakatata mai tētahi tangata me aku mōhiti (i roto hoki i te kēhi i te taha o te kāmera). I te aroha mai ngā tāngata, engari ka taea te pēhea? Kua tūpono ngā mahi katoa i te tūrehutanga kanohi. I te tī noa a Aroha i te mataku me te riri, engari i te wherū ke au. Ahakoa tērā he taha koa tōku i rutua ai te tāhae tuatahi ki te papa. Koina te hanga kino o te rā!

Kei te whakaaro tonu mo te tokotoru rā. He taitamatāne, 17 rānei, 18 rānei te pakeke, he pai noa iho ngā pūeru. Kāore i tūkino mai, ko te kāmera anahe i hiahiatia ai. Kāore i tino moe inapō i te hurihuri o ngā whakaaro.

I taku ringa tonu te kēhi, me Chepe. Ka whiua atu te kēhi, ka haere ki te hoko i ngā tīkiti. Ka hoki atu ki te hōtera o aku whaea kōrero ai i te whānako. Ka mutu, ka hokona he kāmera hōu, ā, ka hoki ki tō māua hōtera. Ka hīrere horoia ai i aku tūnga, he rakunga noa iho. Ka tūtaki anō i ngā whaea ka peka atu ki te hapa. I runga i ngā tiriti ngā tini pepa, hurihuri noa. Ka pātai atu ki ngā kaitahitahi mo te take, ko tā rātou he tikanga argentino no te tau hōu. Ka pātai atu mehemea e hoha ana rāua, ka mea mai kāore, e rata ana rāua ki te tikanga!

I te 10:30 pm ka wehe atu aku whaea ki te taunga rererangi, ā, ka hoki māua ki te hōtera whakaaroaro ai i ngā tēnei ao rere kē e noho nei tātou!

Los difuntos - te hunga mate

Kāore anō kia oho i te wā e tika ana kia parakuihi i te hōtera. Ka tūtaki māua i ōku whaea i el Café Valerio. Ka mutu, ka hoki tōku māmā ki te moe, i te māuiui tonu. Ka haere mātou ko Valerie ma raro ki te toa pukapuka, ko El Ateneo. He toa nui rawa atu i roto i tētahi teatro (whare whakaari) tawhito. Kua huri te atamira hei cafetería, ā, kei te wāhi nohonoho ngā pukapuka. I runga rā he pēita e iriiri ai ngā anahera i te tuanui.

Ka wehe atu a Aroha rāua ko Valerie ki ngā toa pūeru, ā, ka noho au ki te tirotiro haere. Ka hoki mai rāua ka peka atu mātou ki te kai. Ka ngata te hiakai, ka haere tonu ki Recoleta. He barrio tino pai, he maha ngā whare ātaahua, he Wīwī te hanga o te nuinga o ngā mea tawhito.

Ka kuhu atu ki roto o te urupā o Recoleta. He ao anō, me he tāone mo te hunga mate! He wharekōiwi nō terā whānau, nō tērā whānau. I roto i te nuinga he arapiki e heke ana ki raro i te whenua. He karāehe i roto i ngā kūaha e kitea atu ai ngā kāwhena. Ka aroha hoki ētahi o ngā wharekōiwi, kua mahue e te whānau. I reira hoki te takotoranga o Eva Perón. E hia kē ngā whakaahua i tangohia!

Ka hoki ki ngā hōtera. Ka hokona he kai mā tōku māmā, ka haere ai te toenga o mātou ki tētahi parilla (wharekai rorerore). Ka kī rawa te puku, ka hoki ki te moe. Me iti iho gte kai!

Más sorpresas

Ka oho tōmuri anō i te ata nei, he tōmuri rawa mo te parakuihi o te hōtera. Engari he pai noa iho i te mea kua tino rata ki te wharekai o te koeko keke! Ka mutu te whakauru i ngā kōrero katoa ki te rātaka ipurangi, ka wehe atu ki San Telmo. He rongonui taua barrio nei mo te mākete taonga tawhito.

Ka haere ma raro ki te marae i mua i La Casa Rosada, ā, ka huri atu ki te tiriti La Defensa. Engari te ohorere! Mo te roanga o te tiriti, tae noa ki te mutunga o te tirohanga atu, kua huri hei mākete! Me te pai o ngā taputapu – he mea kiri kau, he kapu maté, he pēita, he aha, he aha! I reira hoki ngā kaiwhakaari (he pērā me te tangata mau hūtu).

Ka nui hoki ngā wharekai, na, ka peka atu māua ki tētahi ko La Raya te ingoa. I roto rā, he rite ki te tiriti, nō reira he papa kōhatu, ā, he mata toa i ngā pakitara. Ka puta ka uru atu ki roto i ngā toa. Ko tētahi i tino rata ai ko te toa waihanga. Te pai o aua mahi waihanga, ahakoa tīhāte, ahakoa tāre, ahakoa pouaka! He nui te utu o ngā taonga, engari he huarangi hoki.

Ka tae ake ki te plaza e hokona ai ngā taonga tawhito ka kite i tētahi tokorua e kanikani ana i te tango i waenganui i te tiriti. Ka tū ki te tangotango whakaahua i te pai o tā rāua kanikani.

Ka huri atu ki te rapu i te pāka taiao engari kāore i tae atu ahakoa te roa o te hīkoikoi. I te mutunga atu i hoki atu ki te hōtera o ōku whaea. I roto kē rāua i tō māua wharekai parakuihi. Kua māuiui tōku māmā, ā, ka hoatu i tana tīkiti mo te tanguería (he wāhi e whakaatu ai i te tango) ki a Aroha, me tana tohe ki te hoko ($150 Aotearoa!) i tētahi anō māku.

Kāore i te tino hiahia kia haere ki te whakaaturanga, te hē hoki o aku whakaaro. He rawe rawa atu te whakaaturanga. He pai rawa te kai i mua. Otirā ko ngā kaikanikani me ngā hunga pūoro me ngā kaiwaiata ngā whetū o te pō! Ka whakaaturia ngā momo tango – kanikani, pūoro, waiata – me te pūoro o ngā Andes (El Cóndor Pasa etc.), ā, ka tere te toto i aua waiata, ahakoa. Ko te mea tino pai rawa ko te kaikanikani gaucho (kaupoai argentino). Ko tētahi o ngā taputapu hei hopu i ngā hipi me ngā kau ko ngā mea e rite ana ki te poi, engari he mārō rawa (i te mea he kōhatu ngā poi ake!). Ka mīharo atu māua ko Aroha ki tōna kaha ki te karawhiu i aua boleadoras. Kei pōhēhē tātou i tō tātou rerenga kētanga!

Engari a Buenos Aires... he tokomaha atu ngā tāngata o La Ciudad de México, engari he tino tāone a Buenos Aires, na te nui pea o tōna pūtahitanga. Me ngā bonaerenses (ngā tāngata o Buenos Aires), he iwi motuhake.

El bullicio de Buenos Aires

Koina a Buenos Aires! He tāone nui rawa atu, me ngā tiriti e toritori ana i te tini o te tangata, ahakoa tiriti whāiti, ahakoa tiriti whānui. Me te whānui hoki o aua tiriti whānui! He kaitā noa ngā whare, ahakoa te tawhito. Kāore he tohu o te horonga ohaoha o te tau 2002. Noho roa ngā tāngata i ngā cafeterías inu ai i te kawhe huarangi o Argentina, he medialunas (parāoa marama hotu - croissants). E rua ngā tiriti e rīpeka ana, ko Lavalle me Florida, mō ngā tāngata anahe. I te ahiahi ka whakatakoto te hunga hokohoko i ngā hīti e takoto ai ā rātou taputapu. Kei tāhaki ngā kaiwaiata me ngā kaikanikani. Kite ai hoki i ngā whakaminenga tangata e karapoti ana i ngā payasos (tāngata whakaari, whakakatakata). ¡Me encanta Buenos Aires!

Kei te noho māua i te Hotel Goya. Kāore pea he whetū (!), engari e tata ana ki ngā mea whakaihiihi. Inanahi i tae mai taku whaea me tōna teina i Iguasú. Ko te āhua nei i tino pai te terenga i San Francisco, hurihuri noa ki Río de Janeiro. Ka haere atu mātou katoa ki El Café Tortoni kai ai i te almuercito. He wharekai ātaahua i hangā i te tau 1858. Kātahi ka peka atu ki La Casa Rosada, te whare e noho ai la presidenta. Koina hoki te whare i tū ai a Juan rāua ko Eva Perón.

I te marae i mua i La Casa Rosada ka kitea te wāhi e hīkoikoi ai ngā wāhine kei te whakamaumahara i te iwi ki ngā tini desaparecidos de la guerra sucia (te hunga i ngaro i te 'pakanga paru'). Ka aroha hoki, los resultados de la dictadura.

I te ahiahi, ka noho taku whaea i tō rāua hōtera, i te ngenge noa, i te mamae hoki o te humu. Ka haere mātou ko tōku whaea kēkē, a Valerie, ki te mātakitaki i tētahi tanguera (he whakaaaturanga i te kanikani tango) i te tiriti. Ka ngenge ngā waewae ka peka atu ki te wharekai ko Broccolino para cenar. Ka hoki ki te hōtera i te 1:30 i te ata! Ā, la vida hispana...

Na, kua tae ki tēnei rā tonu. Kua oho tōmuri mo te parakuihi o te hōtera, nāwai rā ka haere atu ki te cafetería para desayunar (ko te koeko keke i whirihia ai!) me te tonu i ngā tini kōrero nei ki te rātaka ipurangi.

Colonia del Sacramento (24 – 26 de diciembre)

Ka tae atu ki Colonia, ka haere tika ma runga tēkihi ki tō māua wharenoho, La Posada del Río. Te waimarie hoki, he rūma e wātea ana. Ka tika māua ki te hīrere, engari te paru o te wai i rere atu! Ka peka atu ki te tāone tina ai, ā, ka hoki ki te posada moe ai.

Ka oho hōu, ā, ka haere atu ki te wāhi  e waea atu ai ma te Skype ki te whānau i Aotearoa. Kāore rawa tētahi wāhi i kitea. Nāwai rā ka mea tētahi kia haere atu ki te plaza, he wāhi waea kore, te plaza katoa! Ka noho ki te waea atu, ka kōrero atu ki a Ruakiri rātou ko Ngāti Pirihi, ā, ka haere koa atu ki te kimi wharekai.

Kua kī te mea tuatahi me te mea tuarua, ānō ko Hōhepa rāua ko Maria i te pō i mua i tērā atu Kirihimete. Kātahi ka tae ki tētahi, ehara te hanga i te tino pai engari i te wātea ngā tēpu o mua. Ka tonoa tētahi o ngā tēpu, ka mea te mesero (tūmau tamatāne), ‘No señor, tenemos mesas mejores por el otro lado en el jardín.’ (‘Kāo, e hoa, he tēpu ā mātou i tērā atu taha i te māra.’)

Ka whai atu māua i a ia ma te whare kia puta atu ki te māra. Engari te ātaahua o taua māra. He raiti huhua i roto i te rākau nei, ā, kei waho te awa e tere ana me ngā tini rama o Colonia e kapokapo ana – he ao tupua. He rawe te kai, he rawe hoki te waina.

Ka tata ki te tūruawēpō, ka pātai atu ki te mesera (tūmau wahine) mehemea e raruraru ana i te mahi i te pō nei, i te mea ko te Noche Buena (te pō i mua i te Kirihimete) te wā e tino nui ana ki ngā latinos. Ka mea mai ia he uaua māna, i te mea tokorua ana tamariki i te kāinga. Ka kōrero hoki māua mō ā māua tamariki tokotoru. Ka mea ia, ‘¡Ay, y aquí estamos!’ (‘Aī, kei konei kē tātou!’). Ka tae ki te tūruawēpō, ka kite i ngā tini mura kāpura e rere ake ana ki te rangi. Ka kimi atu i te mesera, ā, ka kite atu i a ia i te taha o te ahi e tangi ana mō āna tamariki. No te kitenga atu tīmata ai hoki māua ko Aroha ki te tangi! Ehara hoki i te mea ko mātou anahe. Ka haere mai te mesero ki te miri i taku pokohiwi. He iwi tino aroha te hunga latino. Ka wehe i te wharekai, ka awhiawhi i te wahine me te mihi ki te tamatāne.

Ka hoki ki te plaza, ka waea atu anō ki Aotearoa kōrero ai ki a Ngātarawāhi. I te mahi tonu a Tīaho. I reira māua i te plaza i Uruguay, i te 1:30 i te ata, i te pōuri, e noho ana i te uranga o te rorohiko, e kōrero ana ki tā māua tama i tāwāhi!

Ka oho i te ata, ka piki ki runga parakuihi ai. I te mea kua pau ngā moni katoa i te wharekai i te pō i mua, ko tā māua mahi ko te kimi cajero (mīhini moni) e tangohia ai ngā moni. Kāore taku kāri i whakaaetia. Te waimarie i whakaaetia ai te kāri crédito o Aroha, engari e 200 pesos uruguayos anahe, arā, e $14.50 Aotearoa! Ahakoa te cajero, kāore taku kāri i whakaaetia, na, ka mau te pōnānā! I muri i te wā roa i kitea te cajero nō tētahi atu hunga, no REDBROU, ā, ka whakaaetia. Kātahi te koa!

I te toenga o te wā i Colonia, ko tā māua mahi ko te hāereere i ngā tiriti marumaru o te wāhanga tawhito, i te taha hoki o te awa, ā, ko te kai i ngā wharekai pai rawa atu. Ka peka atu ki te whare karakia tawhito, nā ngā Portugueses i hanga. Otirā, i roto kua hangaia te ‘ana’ mo te Kirihimete i roto i tētahi o ngā rūma ki tāhaki. Kua whakamahia te pepa parauri kia rite ai ki te kōhatu, ā, he pākoro anō, he pākoro anō e kitea ai ngā āhuatanga o te whānautanga o Ihu Karaiti.

I tēnei wāhanga o te ao ka nui ngā tauira o te te whānau tapu, engari kāore te pēpi Karaiti e whakatakotoria tae noa ki te Noche Buena, arā, te tūruawēpō o te 24 o Tīhema, hei tohu i tōna whānautanga.

I te ahiahi o te 26 o Tīhema, o te rangi i 52 ōku tau (viejo, calvo, gordo – ¡ay, ay, ay!), ka eke anō i te waka hoki atu ai ki Argentina. Ka nui tonu aku mihi ki Colonia, koina tētahi o ngā tino wāhi i tae ai māua ko Aroha!

El tren terrible

Kotahi tekau mā rima hāora, koina te roa!

Ka tae atu ki te teihana, ka kite atu i ngā wākena hakataka o te tereina ka mōhio ai ki te hē o ngā whakaaro. Ka eke ki runga – auē! He wini pakaru, kāore hoki ētahi e kati rānei, e huaki rānei. Me ngā tini tuhituhinga i runga i ngā pakitara!

Ka noho ki ō māua tūru. Ka tūtaki i tētahi tangata no Chile. Ko te āhua nei, he rerenga no te wā i a Pinochet. Hei hoa kōrerorero mo te haerenga. Ka wehe te tereina, ka tau haere ngā whakaaro. He rawe te tōanga o te rā i waho, i runga i te whenua papatahi o La Pampa.

I te taha o te ara tereina he rori motukā, he rori puehu. Koina, he tika tāu! Nāwai rā ka kī te tereina i te puehu. Ka mārō rawa ngā makawe, ka kī te ihu me ngā taringa. I a Aroha he pepa horoi mākū. Ina murua te kanohi ka paru rawa te pepa.

Me te moe – ¡imposible! Kāore ngā rama i weto, he tāngata hoki e kōrerorero ana mo te pō katoa. He maha hoki ngā tūranga tereina, e heke ai, e eke ai ngā tāngata. Ka tautohetohe mō ngā tūru, ā, me noho tahi māua i te tūru whāiti i matangurunguru ai te tou.

Ko te kīnaki (!), ko te wharepaku. Kāore he heketua, he pūare noa iho, me ngā tapuwae rino e rua e koromeke ai te tangata. Taku waimarie kāore i te hiatiko. Engari, i te mea kāore te kūaha e kati tika, me tū me tētahi waewae kei te kūaha me tērā atu e tae ai te mimi ki te rua kei tawhiti. He mea whakamā te whākī atu, kāore ngā mimi katoa i tae atu ki te pūare, engari ehara au i te tangata tuatahi i hē ai. Ko ngā tohu kei ngā pakitara, me te haunga, me te hōpua kōwhai e teretere ana i te nekehanga o te tereina.

Kotahi anahe te mea pai o te tereina, ko te kawhe, bueno, estamos en Argentina.

Ka tae ohere, ka tae paru, ka tae amuamu ki Buenos Aires. Ka whakawhiti i te tereina ki te subte (metro), ā, ka tae atu ki te teihana Lavalle. Ka piki ki runga, ka puta ki tētahi o ngā tiriti apiapi rawa o Buenos Aires. Me te maha o ngā whare rakurangi! Ka noho ki te parakuihi i te taha o Juan (el amigo chileno). Ka mutu, ka poroporoaki i a Juan (engari kāore i mua i te kōrero hamu – i a Aroha i te wharepaku), ā, ka haere mā raro ki te wāpu Buquebus, me te maleta (tūeke) e takatakataka ana!

Ka hokona ngā tikiti, ka eke i te peripoti, ā, ka whakawhiti atu ki ... Uruguay!

Bahía Blanca

Ehara rawa i te pō e whakaau te moe. I te mea he tangata au e moe ai i runga i te puku, es casi imposible dormir i runga i te tūru. Me te mea hoki, i te tūruawēpō tīmata ai tētahi pikitia hoihoi rawa atu! Te waimarie o Aroha, ahakoa te mahi a te mataraumati. Ka tae ohere mai māua ki Bahía Blanca.

 Mai te taenga atu, ka rata au ki te tāone o Bahía Blanca. Kei te nuinga o ngā tiriti he rārangi rākau e whakamarumaru ana i te ara hīkoi. Ko te nuinga o ngā whare nō tērā atu rautau. Engari aku wawata mō tērā whare, mō tērā whare! Ka noho mātou i te Hotel Múñiz, he hotera tawhito, engari he pai rawa. Titiro atu ai i tō māua rūma ki te plaza me ngā whare rangatira e karapoti atu ana. E rua ngā pō i reira. Ahakoa ehara te wharekai tuatahi i te tino pai, he tino pai ērā atu. Me te hoihoi o roto! He iwi e rata ana ki te kai me te inu kawhe mō ngā hāora e hia kē!

Ka peka atu ki te whare pukapuka titiro ai. Ahakoa kāore i īnoi atu ka haere mai tētahi wahine ki te ārahi i a mātou ki ngā wāhanga katoa o taua whare. Koina te marae o te iwi nei.

Ko te tikanga, i te haere atu ki te taha o te Atlántico inaina ai i te one, engari i te taenga atu ki te teihana tereina, ka huri ngā whakaaro kia haere tika ki Buenos Aires. Engari te pōhēhētanga ko tērā....

Tutū te puehu (20 de diciembre)

I tēnei wā tonu kei te noho au i te teihana pahi o Neuquén i Argentina. Kua haere a Aroha ki te rapu i te tohu autō. Koina tana mahi i ia wāhi hōu, i ia wāhi hōu. Kāore e roa kāore te pouaka makariri e kitea atu!

Inapō i haere māua ko Aroha i te taha o Sabine rāua ko tāna tamāhine ko Bettina ki te hapa i Pura Carne. Koina te wā tuarua i tae ai ki reira kai ai i taua rā! Ka hoki ki te kāinga ka waea atu ki a Ruakiri rāua ko Tīaho. Ko tā Ruakiri kua iti te mahi i te recesión. I te whakaaro ia ki te mahi māra. Otirā kua hipa te wā onoono. Kāore a Ngātarawāhi i reira, ko te tūmanako ka whakapā atu ki a ia hei te Kirihimete.

Kāore māua i tino moe i te pō, i te poto o te wā, i te matakū kei kore te karaka e tangi, i te whakaaroaro mō ngā tamariki, i te hoihoi hoki i waho. Kīhai rawa i roa, ka tangi te karaka, ā, ka maranga. Ka haere ma runga tēkihi ki el rodoviario (te teihana pahi), ā, ka eke i te pahi Andesmar ki Neuquén.

I te kōpatapata i te wā i wehe mai ai, ā, ka kino haere te rā, tae noa ki te rohe o Chile me Argentina. Ka haere ma te takiwā o Lonquimay. Koina te papakāinga o te kaitiaki o te Colegio Scole Creare, o Andrés. Ko tāna, kāore anō te tangata kia tae ki Chile mehemea kāore anō kia tae ki Lonquimay! Ahakoa tāna, he ātaahua te takiwā. Ka nui ngā awa, he haumako te whenua, he maunga teitei huri noa (me ētahi maunga puia increíbles).

I te mea kua kore te rerewē ki Lonquimay kua riro te ana tereina i te huarahi motukā. He mea anga tahi, he roa rawa hoki. Ko tāku hoki ko te whai i te makenu o te ara tereina. Koina tētahi mahi tino pai ki a au i a au e tamariki ana, especialmente tō te huarahi tawhito i te mato Fraser i Kānata. Ahakoa ka pakeke te tangata, ka rite tonu ki tōna hanga tamariki!

Ka taha atu i Lonquimay, ka rere kē rawa te whenua. Ka maroke rawa atu, ā, ka iti ngā rākau, haunga ngā pehuenes (araucarias). Ka mīharo tonu ki aua rākau rā nō tua whakarere. Ka tata ki te tāwhatitanga o Pino Hachado (‘te paina i topea’) i ngā Andes ka tae ki te aduana chilena (te tari rohe o Chile). Kāore rātou i aro ki ngā uruwhenua o Aotearoa, ko te kāri chileno anahe te mea i te hiahiatia. E kī rā! Ka piki ki runga ki te tāwhatitanga, ka heke ki te aduana argentina. Koina hoki tā rātou!

Koina hoki te wāhi i tangohia ai te whakaahua o te hiwi me ngā tini rākau  pehuén. He rawe, ne?

Ka heke ki raro rawa kua papatahi rawa te whenua, ahakoa te anganga atu! Kitekite atu ai i ngā tūāhu Mapuche i te taha o te rori, mōhiotia ai ki ngā tini weru whero e kapakapa ana i te hau. Ka kite hoki i ngā tuhinga ‘Resistencia Lautaro’, he rōpū whakahuri nō ngā Mapuche. Ko Lautaro te rangatira Mapuche i pana i ngā Pāniora i te rohe Mapuche.

Ina mate tētahi i te rori, ka whakatū tōna whānau i tētahi wharekarakia iti rawa i te taha o te rori, me te ingoa i ētahi wā, arā ‘Difunto Vásquez’ (‘He mate no te whānau Vásquez’). I kitea tētahi me te kitā whakairo nui i te taha! Kāore e kore i te rata rawa te tangata i mate ki te whakatangitangi.

Ahakoa kua kore ngā kapua, kua kino kē te rangi, pūehuehu noa! Ka tae ki Neuquén, ka kino rawa atu. Nāwai rā kua pura ngā karu, kua mārō ngā makawe i te puehu. Me te kaha o te hau! Ka kuhu i te teihana, ka tika ki te pātaka pahi hoko ai i ngā tīkiti e puta ai!

I te mea me tatari kia rima hāora mo te pahi ka haere māua ki te pūtahitanga o te tāone. Engari te kaha o te hau me te nui o te puehu, he rite ki Baghdad! I ētahi wā me huna i ngā roro toa i te kino o te hau me te mamae o ngā karu. Ka peka atu ki te wharekai kai ai, huna ai hoki i te puehu! I te kī te wharekai i ngā tāngata e mātakitaki ana i te kēmu poiwhana. Ina whai piro, ka pahū te wharekai i te hāmana me te auē a te hunga rā. Kātahi anō ka kite atu i te hunga e pērā ana te whakamomori ki te tākaro! Ka mutu te kai, kua heke te hau, ā, ka hoki ki konei, ki te teihana tatari ai i te pahi ki Bahía Blanca. Ka wehe i te 22:30 (10:30 pm), ā, ka tae a te 7:30 am. He pō roa kei mua i a māua! Mehemea ko te ‘pō whakaau te moe’ ka pai hoki!

La semana en Temuco

Koinei te wiki whakamutunga o te kura, engari... kāore au i tae atu! I tae atu a Aroha i te Rātoru kia kite i ngā ākonga e tākarokaro ana i waho (mo te rangi katoa). Engari tōku kino. Otiia, ka nui ngā akoranga Pāniora i te taha o Rossana (tirohia te whakaahua). Kua tīmata hoki te hīkoikoi i te ata i te ara paihikara. Me tūpato kei hoki mōmona rawa ki Aotearoa, te kino o taku āhua!

Ka tae mai hoki a Sabine rāua ko tāna tamāhine, a Bettina, noho ai mo te wiki whakaotioti ai i ngā nama. Ka utu hoki māua i ngā nama kia rite ai mo te hararei tuarua – te haerenga roa ki Argentina! Ka kai hoki i te taha o te whānau Sade Solar i tō rātou kāinga, i tō Quemel rāua ko Viviana taha hoki i Lola.

El regreso al sur (11 - 14 de diciembre)

Ka oho i te ata, ka hoki atu ki Pucón parakuihi ai. Ka mutu ka peka atu ki te mākete. Engari a Troels rāua ko Tamsin! E hia kē ngā mea i hokona? Kua kuhu atu au ki te toa pukapuka, ā, ka kitea te pukapuka África na Leni Riefenstahl. Ka hokona i te pai o te utu. Engari te taumaha – me pēhea rā e haria atu ai ki Aotearoa?

Ka mutu te hokohoko, ka hoki atu ki te huarahi matua ki te tonga. Ka tina i Río Bueno, ā, ka haere tonu ki Frutillar i te taha o te roto ko Llanquihue. Ka kitea tētahi hōtera tino pai, me te tirohanga atu i ngā rūma – ¡increíble!

Ka meatia e te wahine kia haere atu ki te Club Alemán (Karapu Tiamana) hapa ai. Ahakoa te pai o te tirohanga atu, ehara te kai i te tino pai.

I te ata i muri, ka hari atu a Tamsin rāua ko Troels ki te taunga rererangi i Puerto Montt. He hararei tino pai tō mātou. Ahakoa he kawa kē tō Troels, he pai rawa te kite i te harakoa o Tamsin. Engari te mahi whaiāipo!

Ka hoki tika māua ko Aroha ki Frutillar moe ai i te siesta. Ka oho ka haere atu ki te kai. Kāore hoki te kai i tino pai i tēnei wā, ahakoa te ātaahua o te tirohanga atu!

I te rangi i whai atu, i te Rāhoroi, ka tahuri ki te karapoti i te roto o Llanquihue. Engari te rawe o taua haerenga nei. Kei pōhēhē ko Aotearoa te mutunga mai o ngā whenua mo te pai o ngā hanga whenua. Ko ngā pāmu, me ngā ngahere, me ngā maunga i kite ai māua i taua rā, koina te mutunga mai o te pai! Te haumako o te whenua, te teitei o ngā maunga, te rahi me te mārama o Llanquihue. Me ngā whare hanga alemán! Na, kei runga rawa ko te maunga puia o Osorno e tare ana, ¡espectacular!

I tua atu o te kāinga iti o Cascadas, ka peka atu ki te kauhoe. Te mārama o te wai e harawene ai a Taupō! Me ngā rākau kei tāhaki, he ōrite ki ō Aotearoa. Kei reira hoki ngā tini kōwhai e tuputupu ana.

Ka tae atu ki Ensenada, ka peka atu ki te wharekai Don Salmón. Ko taua hanga anō, ehara te kai i te tino pai, hāunga ngā ensaladas me te pebre (he kīnaki mahi a ki te hāniana, te tōmato, te chile, te cilantro). Ka hoki ma Puerto Vara ki Frutillar.

Na, ka tae ki te Rātapu. Ka parakuihi, ka peka atu ki te ngahere tirotiro ai, engari, i muri i te rori kōpikopiko, ka tae ki te kēti me te tohu e mea ana kua kati. He uaua te whakahuri i El Tanque. Otirā, ka puta, ka hoki atu ki Temuco. Kua mutu pai te hararei tuatahi.

En el hogar (9 & 10 de diciembre)

Engari te pai o te oho i tō māua moenga ake! Kua tino tau te noho ki Temuco. Otirā, kāore mātou i tino puta, he wā kē hei whakatā, hei tuku karere. Ka kōrerorero hoki māua ko Tamsin mo te pukapuka.

Ko tētahi o ngā tino mahi ko te whāngai i ngā manuhiri ki ngā empanadas a Luisa. Na te maha i pau i mōhiotia ai te reka. Ahakoa te nui o te almuerzo, ka puta i te pō rā, ā, ka haere ma raro ki te wharekai Lola, kai ai i te asado criollo, arā, ko ngā kaokao kau ka āta tunua i runga i te wahie mō ngā hāora e whā! Te mutunga mai o te reka. I muri i ngā pisco sours e rua, me te waina tino pai, kua kaha rawa a Tamsin ki te katakata. Te waimarie nō mātou i hīkoi ai, ā, ka tae tika ki te kāinga.

I te rangi i muri mai ka whāngaia mātou ki te pollo arverjado a Luisa. Kua mahia te hupa heihei mā Troels i te mea i te raruraru tana puku i te rerenga kētanga o te kai (me te nui o  te mīti). Ka peka atu a Aroha mā ki te mākete. Ka hoki mai ka wehe atu ki Pucón.

Ka noho mātou ki las Cabañas Playa Linda (i waenganui i Villarica me Pucón), he pai rawa tō māua kāuta, he rawe hoki te wāhi. Ka tau te noho, ka taraiwa atu ki te maunga puia o Villarica. Engari te pai o te tirohanga atu ki te roto me ngā maunga kē atu. I te tino rata a Troels ki ngā hanga maunga puia o Chile.

Ka heke i te maunga, ka taraiwa tonu ki Pucón rapu ai i te wharekai! Engari te pai o te kai i taua pō, me te waina hoki! Ka hoki ki te kāuta moe ai...

El poder español (8 de diciembre)

I te ata ka kuhu au i taku tarau poto, i taku tīhāte, i ōku hū omaoma (!), ā, ka hīkoikoi haere i te taha o te awa. Koina te wā tuatahi mo te wā roa – engari te pai!

Ka hoki atu ki te hōtera, kua kai kē ngā hoa nō reira ka whawhao i ngā pēke, ka utaina ki runga i El Tanque, ā, ka hīkoi atu ki te mākete. He tino pai ki a au te mākete o Valdivia – ko ngā tini momo ika, ko ngā kaimoana e hia kē, ā, kei te taha ngā lobos marinos me ngā pelícanos e tatari ana i ngā hukenga. Kārangaranga ana ngā tāngata, e ngengere ana ngā kekeno, e tīwē ana ngā manu. Te rawe hoki! 

Kīhai i roa (e kore rawa e roa!), ka whakatata mai tētahi tangata e pātaritari ana i te tangata kia eke ki runga i tana waka tirotiro haere ai. Otirā, he pai te utu nā reira i whakaae atu ai. Ka piki ki La Plaza de Armas por un rato, ā, ka hoko kawhe, ā, ka hoki ki te wāpu eke ai ki runga i te waka.

Tō mātou waimarie hoki! He rawe te terenga i runga i te waka. He tino matatau te kaiārahi, he tino tere hoki ngā kaimahi. I ratongia mātou ki te pisco sour, ki te kai nui (salmón), ki te pūrini, ā, i te ahiahi rānō ki te kawhe me te hanawiti.

Ka teretere haere i runga i ngā awa e toru o Valdivia, arā, ko te Calle Calle, ko te Caú Caú, ko te Río Cruces. Hei te pūtahitanga karangia ai te awa ko te Valdivia. Ka nui ngā momo manu i kitea, ko te wāna pane pango tētahi, ānō kua toro iho te pane me te kakī ki roto i te mimiha! He mā te toenga o te tinana.

Ka whai te waka i te awa tae noa ki te waha. I reira ngā pā tūwatawata e whā a ngā Pāniora. Kua tae kē māua ko Aroha ki te pā o Niebla i te taha o Quemel mā. I tēnei wā, ka mātua peka atu ki te moutere ko Mancera. I whakaingoatia mo don Pedro Álvarez de Toledo y Leiva, marqués de Mancera (c1585-1654). Ko ia te virrey (māngai kīngi) o Perū (he wāhanga a Chile no te virreinato de Perú). Ko San Pedro de Alcántara te ingoa o te fortaleza (pā tūwatawata) ake. He ngāwari te wawata mo te wā i a rātou, i ngā Paniora. I hangaia hoki ngā pā i te mea kua kaha ngā Tatimana i taua takiwā. E kī rā, me haere ki tērā taha o te ao pakanga ai i ngā tāngata noho tata! Otirā, he rawe te kāinga iti i te taha o te pā, me ngā cerezos (rākau tiere) e kī ana i te hua!

Ka haere mātou i reira ki Corral. Ka piki māua ko Troels ki te fortaleza, engari ka haere kē a Aroha rāua ko Tamsin ki te mākete. Ehara māku hei kī atu! Ka āta hoki atu ki te tāone. Ka whakaaturia mai ngā tohu o te  maremoto (parawhenuamea) o te tau 1960, he wāhanga no te rūwhenua nui rawa o te ao – 9.5 i te tāhei Richter!

Ka hoki ki uta, ka ekengia El Tanque, ā, ka tere atu ki Temuco. Ka poto te whakatā, ka haere ma raro ki te rapu wharekai. I te tōmuritanga kua kati a Pura Carne, ā, ka haere atu ki te pūtahitanga, ā, ka tae atu ki te wharekai Rapanui. Ka mutu, ka hoki ki te moe.

Kātahi te rangi pai! 

La naturaleza de la costa

Ka oho i te ata i tō mātou whare noho, i Las Cabañas Pleno Centro, kia kite kāore he hiko. Kāore he hiko i te tāone katoa! Nā reira i hoko ai i ngā kai me te miraka mahana (!) hei parakuihi.

Ka wehe i Castro, ka hoki atu ki Ancud, ā, ka haere i reira ki te tai hauāuru, ki Te Moana-nui-a-Kiwa. Ka tae ki te tāone iti rawa o Puñihuil. Kei reira ētahi whare hararei, ētahi wharekai  me ngā tini kaiārahi e hiahia ana kia eke ngā tāngata ki runga i ō rātou poti. Ko te take, he pingüinera (wāhi kōhanga karora).

Ka mātua haere ki tētahi o ngā wharekai kai ai i ngā empanadas de locos (pāi pāua), he reka. Ka mutu, ka heke ki tētahi o ngā rōpū harihari tūruhi, ā, ka haere atu ki te wai eke ai i te waka. I te tuatahi ka titiro ki ngā karora Magallanes (‘Magellan’ en inglés), kātahi ka whakawhiti atu ki te moutere e noho ai ngā karora Humboldt. He Haponihi rawa tō māua hanga ko Troels, e tangotango ana i ngā tini whakaahua.

Ehara i te mea, he karora anahe. I reira hoki ko ngā kūihi moana, ko ngā kawau, ko ngā karoro ... ko ngā nutria (ota). I te āta whai te waka i te nutria e ngana ana ki te kai i te pāpaka nui. Ka hurihuri haere i te wai e karo ana i ngā maikuku nui o te pāpaka. I te mutunga ake i totohu te pāpaka ki te papa o te moana!

Ka kōrerorero māua ko te kaiurungi mō ngā manu. He tāngata māhaki, engari he nui tōna aroha ki te moana me ōna manu. Ka tohu atu ki tētahi rakiraki rere kore. He ririki noa ngā paihau, ā, ko tā te rakiraki ko te omaoma haere i te kahu o te moana! Me tāna, he tere rawa te oma. Nāku te whakataukī, ‘Ka rere te kawau’, i whakamārama atu, ā, ka kata noa. Ko tāna, ka kōrerohia atu ki ngā tūruhi a muri ake nei!

Ka hoki ki uta, ka au i te wai mārama, ā, ka hoki atu ki Ancud. Ka kai i te hōtera nui o reira, engari, he pērā me te nuinga o te hōtera pērā (nō ngā tau 1970), ehara te kai i te tino pai. Ka mutu, ka haere tonu ki te peripoti whakawhiti atu ai ki tuawhenua.

Ka tere te haere ki te raki, ki Valdivia, ā, ka peka atu ki te hōtera i noho ai māua ko Aroha i te Akuhata. Ahakoa ko te raumati kua heke te utu! Ka rite, ka hīkoi atu ki te tāone i te taha o te awa. Engari ngā karu o Troels i te wā i kite ai i ngā lobos marinos gigantes (kekeno nunui) e noho ana i te taha o te ara hīkoi. Ahakoa aku kōrero ki a ia i a mātou i Chiloé, kāore i aro mai!

Ka peka atu ki te wharekai cena ai. Kua tata hemo a Tamsin i te hiamoe, ānō he pononga hiko sin pilas (kāore he pūhiko)!

El viaje continua (5 y 6 de diciembre)

Ka oho moata, mehemea he moata te 8:00 am! Ka wehe atu i Puerto Montt, ā, ka haere ki Pargua tae atu ai ki te peripoti. I mua tonu i te taenga atu ka peka atu ki te kai parakuihi. Ka kai i ngā hēki kōrorirori me te tīhi, engari na te kaha o te tīhi i kino ai te kai. Ko te kawhe ko te Nescafé. Ā, kia hoki atu ki te kawhe o Aotearoa! Wawata ai au i ngā café plano blanco...

Ka eke ki runga i te peripoti, ā, ka tere atu i runga i te moana marino ki te moutere o Chiloé. I a mātou e whakawhiti atu ana kite atu ai i ngā pelícanos me ngā lobos marinos (wūruhi moana – kekeno). Ka ū ki Chacao, ka haere tonu ki te tāone o Ancud. Ka piki ki El Fuerte San Antonio, ki te pā whakamutunga i tau ai ngā Pāniora i Chile. No te tau 1826 i wehe atu ai.

Ka heke anō ki te tāone, ki te whare kai Kurantón. Koina te wāhi rongonui o Ancud mo te kai curanto, koina te hāngi o Chiloé. Ka tunua ki roto i te kōhua nui i roto i te whenua. Engari te nui o ngā pereti i tae ki te tēpu – papas cocidas (rīwai kōhua), milcao (rīwai maoa me te rīwai mata), chapalele (rīwai maoa me te parāoa puehu), longanizas (notinoti), pollo (heihei), carne (mīti), cholgas (kuku), almejas (tuangi), arvejas (pī), porotos (pīni). Me te reka hoki o te wairanu! He aha anō i te taha? Koina, he pisco sours!

Ka puta puku tenga ki waho, ā, ka hōnekeneke atu ki el Tanque. Ka taraiwa i Ancud ki Delcahue, ā, ka whakawhiti atu ki te moutere iti o Quinchao ma runga peripoti. Ka tau ki te whare noho i te tāone o Achao, ka haere ma raro ki te wāpu. Te pai o te ahiahi! Kāore he kapua, he rawe te matangi, he ātaahua te moana i waho... he paru rawa te tahatika! I te whiu noa ngā kaihī me ngā kaihao i ngā hukenga ika ki te wai. I reira hoki ngā tamariki e kau ana!

I te ata i muri i haere atu ki te tirotiro ki te whare karakia. He rongonui ngā whare karakia o Chiloé. Hangaia ai ki te rākau, ka nui ngā mahi whakapaipai o roto. Me te pai o te wairua! Ka mutu, ka haere tonu ki te pito o te moutere, hīkoikoi ai i te taha o te moana. Ka kite i te whare e tika ana mōku me ngā pukapuka.

Ka hoki ki te moutere o Chiloé, ka taraiwa atu ki te tāone matua o reira, ki Castro. He tino pai te hanga o te tāone, he rawe rawa atu te hanga o te whare karakia. Engari te pai o ngā pakitara me te tuanui rākau o roto! Ka haere atu ki te miha, koina te wā tuatahi i Chile. Ko te kai o te pō, he pescado (ika) me ngā ... pisco sours.

Un lago increíble (el 4 de diciembre)

Ka oho i te ata, ka konihi atu ki te wharepaku. Me haere ma te rūma moe o Tamsin rāua ko Troels! Koina te pai o El Hostal Vista Hermosa! Ka rite, ka heke ki te pūtahitanga o Puerto Montt rapu ai i te parakuihi. Kia tae atu ki La Plaza de Armas (te marae matua o te tāone) kua pai te hanga. He rangi ātaahua, ā, he pai te tirohanga atu ki te moana ki te tonga.

Ka hīkoi atu ki te barrio de Angelmo. He tiriti roa rawa e tūtū ana ngā tini pātaka hokohoko. He rawe ā rātou taonga – he mea whatu, he rākau whakairo, he pūeru. Kei te pito he mākete kaimoana. Te nui o ngā momo mātaitai. Ka hokona te hāmana pāwhara.

Ka hoki whaka te pūtahitanga ka peka atu ki te wharekai almorzar ai. Te reka o ā mātou kai – pisco sours, merluza (uturi), jaiva (pāpaka), congrio (hokarari), locos (pāua!), sopaipillas (parāoa parai). Kua waia pai ngā hoa ki te kai chilena. I te hokinga ki te hostal ka hoko a Troels i te hāte e mau ana te hanga o tētahi Selk’nam no La Tierra del Fuego, he tāne tahanga e whakaari ana i te wairua kino i te wā o ngā mahi whakatāne. Ki a au nei, he mahi poka noa te mau hāte pērā, ina kūware ki te iwi. Kei runga te whakaahua i hoaina ai te pikitia i runga i tana hāte.

I te ahiahi i taraiwa atu ki te roto o Llanquihue. He rite ki a Taupō te hanga, engari huri noa he maunga puia – ko Osorno, ko Puntiagudo, ko Calbuco. He maunga whakamīharo, no más. Me te mārama o te wai. Ka haere tonu i reira ki tētahi atu roto, ko Petrohué te ingoa. Me kī, he awaawa waipuke. Huri noa ngā maunga teitei e tare iho ana. Kei pōhēhētia kei tētahi o ngā roto o Te Moana Pounamu!

Ko te maunga puia, ko Osorno te mea ātaahua rawa. He koeko pū te hanga, ā, ka tū i mua i ngā roto ānō ko ia te rangatira o ngā rangatira. He whenua ātaahua rawa a Chile! Titiro ki te whitiata nei no Petrohué:

Un viaje con amigos

Kua hoki māua ko Aroha ki Temuco. Kia rima anō ngā rā ka haere atu ki Argentina. Engari i hea māua i ngā rangi i hipa atu nei?

I te Wenerei, i te 3 o Tīhema, ka wehe atu māua ki te tonga ma runga i El Tanque, i te Jeep Cherokee i tukuna mai e te rangatira o te whare pākoro. Engari te pai o te taraiwa! 120 kiromita i te hāora te tere i runga i te rori matua (Ruta 5) – he rawe! Kei El Tanque te control cruise, hei reira ngāwari ai te taraiwa, kāore te waewae e mamae.

Ka tae atu ki Puerto Montt, kia 320 kiromita ki te tonga, ka kimi haere i te whare noho. I muri i te tautohetohe haere mo te mapi ka tae atu. I runga i tētahi hiwi i te taha o te teihana carabinero (pihimana). Ko te ‘Hostal Vista Hermosa’ te ingoa, arā, ko te whare noho me te tirohanga pai. Koina anahe te hanga pai o taua whare rā! Otirā he wahine pai te rangatira.

Ka waiho i ngā pēke, ka haere atu ki te taunga rererangi tūtaki atu ai i ngā hoa. Kua roa a Tamsin e rangahau ana i ngā tikanga Tātai o Te Koutu. No Ahitereiria ia, ā, no Tanamāka tōna hoa tāne a Troels. Ka hoki atu mātou katoa ki te whare noho. Ka aroha hoki ngā hoa! Ka ohorere i te hanga ao tuatoru o Puerto Montt me tō te whare noho!

Heoti, i te hiahia māua ko Aroha kia ako a Tamsin rāua ko Troels ki te pai o te kai chilena, ahakoa tō rāua ngenge i te roa o ngā rerenga. Ka haere atu ki te tāone tūtata o Pelluco. Ka tae atu ki te wharekai El Fogón de Cotelé. Ko te tangata whakaū waka he ruatanga tangata noa iho. Kāore ōna waewae, ānō ka mutu atu te tinana i raro tonu i te puku! Ka nukunuku haere me ngā poraka kei ngā ringa. Koina te wā tuatahi i kite ai a Tamsin mā i ngā tāngata pērā. Kua waia māua ko Aroha i ngā tini haerenga ki México. Ka tango whakaahua a Troels i a māua ko taua tangata rā engari kāore te whakaahua i puta pai.

He paku te wharekai, he tēpu e taka ana i te ahi matiti. Hei tīmatanga he pisco sours. Ka rata atu rāua! Ka haria mai te mīti kia whirihia atu ngā tapahanga. Ka ohorere rawa rāua i te rahi o te mīti i whirihia. Engari te kanohi o Troels i te ngaunga tuatahi i te mīti! Ko tāna, kātahi anō ka kai i te mīti e pērā ana te pai. Ka pai, e Chile! Me te waina, ka nui ngā mihi! Ka hoki ngata rawa ki te whare noho!

Hace calor, hace mucho calor

Āna, he wera, he tino wera! Kei konei au e noho ana i te rūma noho, he wai mirumiru, he tiere kei te taha. Kāore he hāte engari he tāora e iri ana i te tūru roa kei heke te werawera i te rera. Ahakoa te pai o te tūru kiri kau (me te nui o te utu), ka kino i te rangi e pēnei ana te wera! Kei te pouaka tio hoki te pia Calafate e makariri ana...

I te ata nei kua mākū pai ngā kēkē i mua i te taenga atu ki te tūranga tēkihi, e whā noa iho ngā poraka! Ka kī te tēkihi i taku ekenga atu. Na tōku āwangawanga kei haunga aua kēkē i pākaru mai ai te werawera, ā, kīhai i roa kua mākū hoki te rae me te tuarā! Te waimarie i tae maroke au ki te kura.

Ka uaua hoki te whakatau i ngā ākonga i te wera. Kua korikori, kua kaparangi i ngā akomanga iti rawa. Ka hoki ki te kāinga ānō e kā ana ōku tōkena i te ahi! Almorzamos (Ka tina) ka hoki atu ki te whare wānanga mo te akoranga Pāniora ma runga colectivo (tēkihi rau pāhehe).

Ka mutu te akoranga ka hoki mai ma raro. Kātahi anō ka rongo i te ngau a te rā - hū! tōna kaha! Chuta! Ka peke atu ki te toa Santa Isabel hoko ai i te pisco me ngā cerveza (pia). He uaua rawa te taha atu i ngā puestos de frutas (pātaka huarākau). Hōpurupuru rawa ana ngā hua i te wera. Engari te kakara o ngā rōpere, o ngā tiere, o ngā āpirikoti, o ngā pītiti! No te wiki tonu nei puta ake ai ngā tiere kōwhai. Acá eso tipo se llama cereza paloma, kei konei huaina ai taua momo ko ngā tiere kūkupa.

Ka tae ki te kāinga, ka tangohia māngongetia ngā pūeru, ka oma atu ki te hīrere, ā, te pai o te wai makariri!

Nō reira, kei konei ahau e noho ana... Engari kāore rawa koutou e kite atu i a au e hāte-kore ana. Kua nui rawa te puku i la comida chilena! Tēnā, pēhia te whakaahua kia kite pai ai i ngā tiere.